“행복은 나눌수록 커지잖아요.” (ความสุข…ยิ่งให้ก็ยิ่งมากขึ้นไง)
นี่คำโปรยสุดแสบและย้อนแย้งมากบนโปสเตอร์หนังเรื่อง Parasite (기생충) ผลงานการกำกับล่าสุดของบงจุนโฮ (봉준호) ที่คว้ารางวัลปาล์มทองคำ (Palme d’Or) จากเทศกาลหนังเมืองคานส์ และเพิ่งได้รางวัลลูกโลกทองคำ สาขาภาพยนตร์ภาษาต่างประเทศยอดเยี่ยมมาหมาดๆ
ที่มาภาพ: imdb.com
ท่ามกลางกระแสของหนังภาคต่อแฟรนไชส์และรีเมค/รีบูตอันมากมายที่เกลื่อนโรงหนังอยู่ตอนนี้ ในฐานะคนดูหนังคนหนึ่ง บางทีเราก็รู้สึกว่าอยากเห็นไอเดียใหม่ๆ ที่เป็น originality บ้าง และนั่นก็คือสิ่งที่บงจุนโฮนำมาให้เราดูใน Parasite
บงจุนโฮ กลายเป็นหนึ่งในนักทำหนังในดวงใจของเราไปแล้ว ดูหนังของเฮียมาสี่เรื่อง (The Host, Memories of Murder, Snowpiercer และ Parasite) ไม่มีเรื่องไหนไม่ถูกใจ ผลงานที่ผ่านมาของเขามักมีการวิพากษ์และเสียดสีสังคม โดยเฉพาะเรื่องชนชั้นและการใช้อำนาจ (authority) รวมถึงระบบบางอย่างในสังคมที่หยั่งรากลึกจนไม่อาจเปลี่ยนแปลงได้ง่ายๆ สำหรับ Parasite นี้ ก็พูดถึงเรื่องชนชั้นเช่นกัน โดยตีแผ่ให้เห็นชีวิตและทัศนคติที่ต่างกันสุดขั้วของคนรวย-คนจนที่บังเอิญมาอยู่ในพื้นที่ร่วมกัน
ครอบครัวคิม ประกอบด้วยคิมคีเท็ก – พ่อ คิมช็องซุก – แม่ คิมคีอู – ลูกชาย และคิมคีจอง – ลูกสาว เป็นครอบครัวชนชั้นล่างในเกาหลีที่จับพลัดจับผลูได้โอกาสแทรกซึมเข้าไปอยู่ในครอบครัวพัคที่ร่ำรวยมหาศาล เริ่มจากลูกชายที่เข้าไปคนแรกในฐานะครูสอนภาษาอังกฤษของลูกสาวบ้านคนรวย จากนั้นคือมหกรรมการลวงโลกที่สนุกและน่าลุ้นที่สุดในการนำสมาชิกที่เหลือในบ้านเข้าไปทำงาน (และสูบเงิน) ในบ้านครอบครัวพัคนี้ ครึ่งแรกนั้นเฉียบคมในการดำเนินเรื่องแบบหนังจารกรรม (heist) ที่เรียบง่าย บวกอารมณ์ขันที่มาถูกจังหวะ กลายเป็นตลกร้ายชั้นครูเลยจริงๆ ก่อนที่อารมณ์และบรรยากาศจะเปลี่ยนเป็นตึงเครียดและอึมครึมสุดๆ ในครึ่งหลัง
ประเด็นเรื่องชนชั้นชวนให้นึกถึง Us เมื่อช่วงต้นปีที่แล้ว หรือ Snowpiercer (2013) ของพี่บงเอง (เขียนรีวิวแล้วทั้งสองเรื่อง) หากต่างกันเพียงแค่ คนชั้นล่างใน Parasite มิได้ต้องการขึ้นมา “แทนที่” คนชั้นสูง เหมือนกับในสองเรื่องแรก สิ่งที่พวกเขาทำคือใช้คนชั้นสูงเป็น host หรือพาหะผู้ให้อาหารหล่อเลี้ยงชีวิตของพวกเขา เพื่อที่ตัวเองจะได้มีชีวิตอย่างสุขสบาย ไม่ต้องดิ้นรนหาเช้ากินค่ำอีก และด้วยเหตุนี้เอง พวกเขายังเทิดทูนบูชาคนชั้นสูงประหนึ่งท่านผู้นำประเทศหรือพระเป็นเจ้าเลยอีกด้วย อนึ่ง การเทิดทูนบูชาคนชั้นสูงนี้ก็อยู่ภายใต้มุมมองที่ว่า “เพราะเขารวย เขาจึงมีเมตตา” หาใช่ “เขารวยและมีเมตตา” ไม่ คนจนในเรื่องมองว่าความใจกว้างที่คนรวยมีให้พวกเขานั้นมาจากสถานภาพทางเศรษฐกิจที่ดีกว่า และยังให้เหตุผลอีกว่า หากตัวเองรวยอย่างเขาบ้าง ก็น่าจะใจกว้างมากกว่าเขาอีก เพราะตัวเองรู้ว่าความจนทำให้ชีวิตลำบากอย่างไร โดยความลำบากที่ว่านั้น พวกคนรวยก็จะไม่มีวันได้รับรู้และเข้าใจด้วยซ้ำ ในขณะที่พวกคนจนต้องแก่งแย่งหรือต่อสู้กันเองเพื่อความอยู่รอด คนรวยก็จะลอยตัวอยู่เหนือปัญหาทั้งปวง เนื่องจากพวกเขาเคยชินกับการใช้เงินแก้ปัญหาอยู่แล้ว ซึ่งชีวิตที่สุขสบายเช่นนี้ก็อาจทำให้คนรวยดูเย็นชาและขาดความเห็นอกเห็นใจเพื่อนมนุษย์ไปโดยปริยาย เช่นการเขี่ยคนที่เคยทำงานให้ตัวเองทิ้งอย่างง่ายดายโดยไม่สงสัยหรือสืบสวนใดๆ เพียงเพราะต้องการขจัดปัญหาเฉพาะหน้าให้หมดไปเร็วๆ หรือการแสดงความรังเกียจกลิ่น (สาบ) ของคนจนโดยไม่ได้ตั้งใจ
เช่นเดียวกับฮิตช์ค็อก (Alfred Hitchcock) บงจุนโฮใช้บันไดเป็นอนุภาค (motif) ที่ปรากฏให้เห็นอยู่ตลอดเรื่อง บันไดในเรื่องนี้ทำหน้าที่เป็นเส้นแบ่งเขตพื้นที่ที่แยกเป็นสองส่วนทั้งในบ้านและนอกบ้าน ในขณะเดียวกันก็ยังเป็นจุดเชื่อมหรือรอยต่อระหว่างโลกคนรวยที่อยู่ข้างบนกับโลกคนจนที่อยู่ข้างล่าง การเดินขึ้น-ลงบันได (หรือกระทั่งตกบันได) จึงมีความหมายทั้งนัยตรงและนัยประหวัดเกี่ยวกับสถานภาพที่เปลี่ยนไปของตัวละครด้วย โดยเฉพาะในฉากคืนวันฝนตกที่ตัวละครเดินลงบันไดทอดยาวขั้นแล้วขั้นเล่าลงไปสู่พื้นที่ของคนชั้นล่าง จนไปเจอสภาพบ้านที่โดนน้ำท่วมเสียหาย แถมรอบบ้านก็มีแต่ขยะลอยไปมา ทำให้ครอบครัวบ้านจนมีสภาพไม่ต่างอะไรจากหนูท่อ และด้วยแวดล้อมเช่นนี้นี่เองที่ทำให้พวกเขามี “กลิ่น” ติดตัวที่กำจัดออกได้ยากยิ่ง ในทางกลับกันของกรณีฝนตกหนัก อุปสรรคอย่างมากของบ้านรวยก็แค่เดินทางไปตั้งแคมป์ไม่ได้ แต่ยังไงก็วกรถกลับมานอนบ้านที่หรูหราโออ่า สะอาดสะอ้านได้สบายๆ
ที่น่าเศร้าคือ ครอบครัวคิมในเรื่อง ดูเหมือนจะติดอยู่ในกรอบความเชื่อบางอย่างที่ทำให้เขาไม่พยายามหาหนทางที่ดีกว่านี้ในการแสวงหาอนาคตที่ดี ทั้งๆ ที่แต่ละคนก็มีความรู้ความสามารถที่โดดเด่นพอจะเอาไปหากินแบบสุจริตได้ แต่อาจเป็นเพราะเคยเจอความผิดหวังมาหลายครั้งหลายหน พลอยทำให้พวกเขาหมดศรัทธาในศักยภาพของตัวเอง และเชื่อว่าการเกาะคนรวยกินเป็นวิธีที่ดีและเหมาะสมที่สุดแล้วสำหรับ “ปรสิต” อย่างพวกเขา (ประเด็นการดูแคลนศักยภาพและคุณค่าของตัวเองนี้คล้ายคลึงกับเรื่อง Paperboy และ Wreck It Ralph ด้วย)
ปกติไม่ค่อยชอบทำนายว่าหนังเรื่องไหนจะได้รางวัล เพราะทายทีไรเรื่องนั้นชวดทุกที 555 แต่ Parasite นี้น่าจะเป็นตัวเก็งรางวัลออสการ์ Best Foreign Language Film ได้สบายๆ เลย ด้วยความดูง่าย ประเด็นสังคมชัดเจน แถมมีรางวัลใหญ่ๆ อย่างปาล์มทองจากคานส์และลูกโลกทองคำช่วยการันตีอยู่แล้ว แต่คงต้องรอดูกันต่อไป อย่างไรก็ดี หนังเรื่องนี้ก็ควรค่าแก่ 10/10 อีกเรื่องหนึ่งเลยจริงๆ ครับ
โดย Average Joe
13 มกราคม 2563
ป.ล. ด้วยอานิสงส์จากกระแสช่วงฤดูรางวัลมาแรง จึงได้ดูในโรงอีกรอบ
ป.ล. 2 อย่าลืม “วนตามเข็มนาฬิกา” ? อิอิ
ป.ล. 3 ดูหนังวันที่ 31 กรกฎาคม 2562 และเขียนรีวิวค้างไว้นานหลายเดือน ด้วยความเสียดายไม่อยากลบทิ้งเลยมาเขียนต่อให้จบ
